WNP – co to jest?
- WNP – Wspólnota Niepodległych Państw to organizacja zrzeszająca większość państw byłego ZSRR.
- Obejmuje współpracę w zakresie gospodarczym, wojskowym i politycznym. A także w obrębie ochrony środowiska, zdrowia, edukacji czy kultury.
- Do WNP należy obecnie 9 państw + 1 państwo stowarzyszone, które do tej pory nie ratyfikowało traktatu.
- Państwami założycielskimi WNP były Rosja, Białoruś i Ukraina, które założyły tę organizację niedługo przed rozpadem ZSRR w 1991 roku.
- W przeszłości krajów WNP było 12, ale w 1993 r. wystąpiła Gruzja, a 16 lat później Ukraina.
- Jedyne kraje byłego ZSRR, które nigdy nie należały do WNP to Litwa, Łotwa i Estonia, czyli kraje bałtyckie.
Czym jest WNP?
Można powiedzieć, że kraje WNP terytorialnie pokrywały się z obszarem jaki do 1991 roku obejmował ZSRR, poza krajami bałtyckimi, które nigdy nie należały do WNP. Obecnie poza organizacją znajdują się kolejna 2 państwa należące w przeszłości do ZSRR, czyli Gruzja oraz Ukraina.
Kraje członkowskie WNP rozpoczęły współpracę po podpisaniu tzw. układu białowieskiego, który zaakceptowali prezydenci trzech krajów założycielskich:
- Borys Jelcyn (Federacja Rosyjska)
- Stanisław Szuszkiewicz (Białoruś)
- Leonid Krawczuk (Ukraina)
Miało to miejsce niedługo przed rozpadem ZSRR a dokładnie 8 grudnia 1991 roku, rozpad nastąpił 26 grudnia tego samego roku.
Status organizacji mówi, że kraje należące do WNP wcale nie muszą być byłymi republikami radzieckimi, a głównym warunkiem przyjęcia jest wyznawanie wartości sojuszu oraz jednomyślna zgoda wszystkich obecnych członków.
Głównymi organami administracyjnymi są m.in.:
- Rada Szefów Państw – decydująca m.in. o użyciu sił zbrojnych
- Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych – walcząca z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną
- Rada Dowódców Wojsk Ochrony Pogranicza – odpowiedzialna za ochronę granic WNP
Siedziba WNP znajduje się w Mińsku.
Jakie kraje należą do WNP?
Państwa WNP, jak już wspomnieliśmy to 10 byłych republik radzieckich, czyli:
- Rosja
- Armenia
- Uzbekistan
- Tadżykistan
- Mołdawia
- Białoruś
- Kirgistan
- Kazachstan
- Turkmenistan
- Azerbejdżan
Lista zawiera też jedno państwo stowarzyszone (Turkmenistan), który do tej pory nie ratyfikował traktatu, ale pozostaje w strukturach WNP jako państwo uczestniczące w strukturach.
W przeszłości swoją chęć dołączenia do WNP sygnalizowały takie regiony separatystyczne i państwa nieuznawane przez społeczność międzynarodową jak:
- Abchazja
- Naddniestrze
- Krym
- Czeczenia
- Tatarstan
Jednak kraje w WNP odrzuciły prośby tych podmiotów, obawiając się narastania nastrojów separatystycznych – przystąpienie do organizacji międzynarodowej byłoby dla nich sygnałem, że mogą one realnie decydować o własnym losie a ich zdanie się liczy.
Kraje WNP – cele współpracy
Państw należące do WNP współpracują ze sobą przede wszystkim gospodarczo. Pierwotnie zakładano nawet utworzenie strefy wolnego handlu w obrębie państw członkowskich, ale finalnie nie została ona utworzona. niemniej taka strefa obowiązuje na terenie kilku państw, m.in. Rosji i Białorusi. Powstanie WNP miało na celu przede wszystkim ustabilizowanie sytuacji po rozpadzie ZSRR oraz rozwiązanie różnorakich problemów wynikających z podziału tak dużego państwa.
Współcześnie rola WNP jest dodatkowo osłabiona przez współistnienie wielu innych organizacji międzynarodowych działających w tej części świata, są to przede wszystkim:
- Związek Rosji i Białorusi
- GUAM – Organizacja na rzecz Demokracji i Rozwoju
- CISFTA – Strefa Wolnego Handlu Wspólnoty Niepodległych Państw
- ODKB – Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym
- EUG – Euroazjatycka Unia Gospodarcza
- Wspólnota na rzecz Demokracji i Praw Narodów
Nie wszystkie państwa Wspólnoty Niepodległych Państw należą też do innych organizacji a skład poszczególnych z nich jest bardzo różny, co dodatkowo utrudnia współpracę na arenie międzynarodowej, w tej części świata.
Państwa WNP i ich siły zbrojne
Kraje należące do Wspólnoty Niepodległych Państw współpracują także na poziomie militarnym czy w zakresie polityki zagranicznej. Jednak pierwotne plany były znacznie bardziej ambitne niż rzeczywistość. W zamyśle Rosji, po rozpadzie ZSRR miała ona mieć możliwość kontrolowania wojsk krajów WNP, co jednak w niektórych przypadkach spotkało się z silnym oporem. Szczególnie ze strony Ukrainy.
Po rozpadzie ZSRR kraje WNP zaczęły tworzyć własne armie narodowe, w dużej mierze opierając się na sprzęcie i doświadczeniu z czasów radzieckich. Duże znaczenie odegrała tu Ukraina, która dysponowała Flotą Czarnomorską, głównymi portami na Morzu Czarnym (m.in. Sewastopol na okupowanym obecnie Krymie), bronią nuklearną oraz licznymi zakładami oraz fabrykami uzbrojenia.
Obecnie w ramach WNP funkcjonuje wspólny system obrony powietrznej. Podejmowane są także działania z zakresu stabilizacji i minimalizowania możliwości wybuchu konfliktów na granicach lub w obrębie WNP.